Homo sapiens’in Kültürel Evrimi İçin Holistik Bir Model Çerçevesi
Burada, 13,8 milyar yıllık Büyük Tarih bağlamında insanın gelişim akışını maddi, biotik, zihni ve kültürel aşamalar olarak bölümleyerek “Tree of Knowledge” şeması ile özetleyen Gregg Henriques’in bu yaklaşımının son aşama olan bireyin kültürel evriminin toplumsal-bilişsel yapıdaki akışını holistik bir model çerçeve oluşturmak amacı ile irdelemek istiyorum.
Bunu da ilk etapta kavramlar düzleminde insan olmanın özsel niteliklerini dil ve değerler düzlemleri ile bir bütünün olarak zaman içindeki değişimini üç boyutlu bir koordinat dizgesi olarak tasarlayarak yapmak istiyorum.
Böyle bir çerçeve oluşturma girişimine insanın “soyut-kültürel birikimi” için “antropik-analitik (linguistik (dilsel)) modelleme çerçevesi” şeklinde bir soyutlama olarak bakılabilir. Hatta buna insanoğlunun kültürel evriminin diyakronik akışlı bir modelini oluşturmak için yapılan kapsayıcı-holistik bir tasarım girişimi de denebilir. Ancak konuya start veren bu ilk yazıda böyle bir modelin sadece ana hatlarının belirginleştirilmesi sağlanabileceğini de vurgulamak gerekir.
Bu bağlamdaki modelleme çerçevesinin ilk betimi bize insanoğlunun psiko-sosyal ilişkiler bütününün zamansal gelişimi doğrultusundaki birikimi göstermek için didaktik bir ortam hazırlar ki, diğer bir deyişle bu da söz konusu yaklaşımdaki kültürel hiyerarşik yapının evrimsel süreçteki en soyut birikimine varacak olan ereksel noktasının ne olabileceğini gösterebilir.
Genel bir bakışla da bu irdeleme girişimi zihinsel soyoluşumuzun evrimsel kurgulanışı hakkında bize bilgi verebilecek dizge esaslı holistik bir yaklaşımdır.
Ancak konu daha öncesinde maddi-fiziksel temele de dayanabilmelidir. Bunun için de konunun erke-bilgi ilişkisi görüngesinden bakıldığında termodinamiğin (enerji (erke) dinamiğinin) ikinci yasası olup evreni ısıl ölüme götüren entropiye dayalı kaotik bir yapı ile onun dikotomik ikilisi olan erke yitirgen olup dizgeli dengeden uzak bilgiye dayalı bir yapı olarak da anlaşılması gerekmektedir.
Öte yandan bu boyutun ayrıntılı bir irdelemesine girmek irdeleme yönünün tümüyle değişmesine neden olacağından bu hususu şimdilik yazı harici bırakmak istiyorum.
Homo sapiens’in söz konusu edilen kültürel mahiyetteki bu evrendeki ilksel kimlikli bilgi birikimi, en son insan türü olarak kendi tarihselliği ve yazgısı doğrultusunda ilerleyen evrenseli doğrultusunda bilgiyi artırarak biriktirmek çabası ile entropiye karşı verdiği amansız mücadelenin bir sonucudur.
Sinerjik sonuçlu olarak entropiye karşı elde edilen bu bilgisel kazanımların bir bütün şeklinde belirginleşmesi olgusunu, bu makalenin yazı dizisinin ilk bölümü için ortaya çıkan diğer bir holistik ilke olarak belirtebiliriz.
Mustafa Özcan (29 Haziran 2019)
_____________
(*) Devam edecektir. Kısa sayıda dizisel bir sunum olarak KDP e-ortamlarında yayımlanması planlanan bu başlıktaki genişçe bir makalenin ilk bölümü olan yazıdır.