Reticular Formation Latince Formatio Reticularis
Beyin sapında, pons (beyinciğin yatay liflerinin olduğu şişkin alan) bölgesinde, raphe çekirdeklerinin ( serotonin üreticisi) üstünde, uzunlamasına ortalama büyüklükte, sırtipliklilerin (kuşların ve tüm omurgalıların sırtlarındaki bir zamanlar iplik şeklindeki omurgalarına verilen isim) 500 milyon yıldır sahip oldukları bence o zamana göre prototip niteliğinde olan ve daha sonra doğal seçilimle evrimleşen bir oluşumdur. Yapısı yüz adetten daha fazla küçük neuron network’leri biçiminde olup olağanüstü karmaşık bir ağ ve lif yumağı şeklindedir.
Temel fonksiyonları:
1. somatik motor control=Genellikle vucut hareket halinde iken onun denge ve duruş pozisyonunu kontrol eder. Görme ve işitme sinyalleri için role görevi yapar.
2. Cardiovascular control=kalp ritmi ve damarların büzülüp genişleme fonksiyonlarını belirler.
3. Pain modulation=Ağrı sinyallerini cortex’e gidiş yolunu belirler ve bazılarını beyine göndermeden dindirir.
4. Sleep and consciousness=uykuyu ve farkındalığı düzenler.
5. Habituaiton=bu fonksiyon sayesinde beyin her şeyi tekrar tekrar öğrenmek için çaba göstermez ve anlamsızca tekrar eden uyarılar diğerlerinden ayıklanır.
Sisteminin ve yapısının analizi mümkün olmadığından işlevi hakkındaki bilgilere lezyonlarından ve uyarılarak alınan sonuçlardan ulaşılabilir. Kendisine birçok bölgeden gelen afferent impulsları seçer, ayıklar, önemini belirler (bebek ağladığında annenin acilen uyanmasını sağlar ama baba için her zaman aynı şeyi yapmaz) sonra onlar için cortex’deki ilgili bölgeleri uyarır. Reticular formation tarafından uyarılmayan bölgeler işlev yapmaz ve bu tüm bölgeler için genellenirse kalıcı koma durumu gerçekleşir. Onun doğal uyarılmasının dışında fazladan uyarılması aşırı uyanıklık getirir, anormal davranış ve gereksiz heyecan görülür. Vücudun hemen hemen bütün bölgelerinden ve beynin merkezinden impulslar alan ve bütün merkezi sinir sistemini gerektiği şekilde uyaran bu ağ yapı, farkındalık anlamındaki bilinç-dışı uyanıklıktan sorumludur. Bilinç-dışı uyanıklık otonom bir sistemdir, kurulu bir işleyişi vardır ve bu işleyişinin ilk hali onu başlatan neden ile de eş zamanlıdır yani böyle bir şeyin ilk önce yetersiz olup sonradan tamamlanacak olması doğru değildir. Göreli olarak bu kadar yoğun/küçük bölgede bile sistemin içindeki bir başka karmaşık sistemi ve böyle devam eden çok bağlantılı sistemleri analiz etmek yani anlaşılacak olan nesne veya olayı önce bütünden ayırmak, sonra o parçanın özelliklerini açıklamak ve sonra da bundan bir bütünsel anlam oluşturmak böyle bir neural ağ için mümkün olmaz. Bir neuronda binlerce dendrit (dal) bulunabilir ve bu dallar başka sayısız neurondan gelen impulsları alır (sinaps yapar) ama bir neuronda yalnızca tek bir akson (çıkış uzantısı) bulunur ve sinyal iletimi tek yönlü olarak bu aksondan dışarı doğru gider. Gelen sinyallerin ateşlediği neuron gövdesi (soma) seri halde birden fazla impuls alsa da yalnızca tek cevap üretebilir ve bu gelen impluslar adress taşımadığından artık durum iyice karmaşık olur. Bu yönelimsel organizasyon bütün sinir sistemini kapsar ve yüz milyar neuronun devrede olduğu böyle bir orkestrada ses çıkarmayan hiçbir ünite varsayılmaz, doğası gereği hiç ateşlemeyen neuronlar bu durağanlıklarını koruyamaz ölürler.
Dış dünyayı ve kendisini reticular formation sayesinde var edebilen merkezi sinir sistemi bu yolla yalnızca sistemli bir şekilde aktif olmayı başarmıştır daha fazlası için devreye girecek olan neural modullerin işlem kapasitesi bunun katları ve katları kadar daha fazla olacaktır.
Erdoğan Merdemert
04/10/2011